top of page

Görünmeyen Tehlike: Mikroplastiklerin Çevre ve İnsan Sağlığına Etkileri

  • Yazarın fotoğrafı: Feraye Delibaş
    Feraye Delibaş
  • 31 Ağu
  • 3 dakikada okunur

Mikroplastikler Nedir? ve Nasıl Oluşur?

Hayatımızda önemli bir yer kaplayan plastik ürünler günümüzde oldukça popüler bir hale gelmiştir. Plastiklerin kullanımının hayatımızı kolaylaştırmasının yanı sıra gün geçtikçe artan kullanımı, çevre kirliliğini tehdit eden en önemli unsurlar arasına girmesine sebep olmuştur. Bu kirliliğin en önemli iki sebebi ise sanayi ile ilgili olan faaliyetler ve bizim istemeden etkilediğimiz tehlikelerdir.  Doğada kalan plastik atıklar, çevresel koşullara maruz kalması sebebi ile fiziksel olarak küçük parçalara ayrılmaktadır ve doğada aynı şekilde kalabilmektedir. Plastiklerin küçük parçalara ayrılması sonucunda oluşan 5 mm'den küçük bu parçacıklar mikroplastik olarak adlandırılmaktadır. Mikroskobik boyutlarda bilinçli olarak meydana getirilen plastiklere birincil mikroplastikler denirken, ikincil mikroplastikler hem deniz hem de kara ortamlarında meydana gelen daha büyük plastik döküntülerin parçalanmasıyla oluşan küçük plastik parçalarına denir. 


Doğadaki küçük plastik parçaları ve mikroplastikler; çevre kirliliği ve ekosistem üzerindeki görünmez tehlikeyi simgeliyor.
Doğadaki küçük plastik parçaları ve mikroplastikler; çevre kirliliği ve ekosistem üzerindeki görünmez tehlikeyi simgeliyor.

Mikroplastikler En Çok Nerede Bulunur?

Mikroplastikler yeryüzünde birçok kaynak üzerinde bulunmaktadır. Kozmetik ve temizlik ürünlerinde sık sık rastladığımız mikroplastikler günlük kullanılan yüz temizleyicilerinde ve diş macunlarında dahi görülebilmektedir. Bunu anlamanın en kolay yolu ise bu tür endüstriyel ürünlerin içeriklerini kontrol ederek polietilen yazısını etiket üzerinde fark etmektir. 

Okyanuslarda bulunduğu gözlemlenen mikroplastiklerin ise aslında büyük çoğunluğunun kaynağının yine çevresel atıkların olduğu tahmin edilmektedir. Bunlar, okyanusa bırakılan plastik şişe ve poşetler, balık ağları veya olta ekipmanlarının aşınımından kaynaklanmaktadır. 

Okyanuslarda bulunan atıklar, güneş ışığı, dalgalar ve doğal etkiler plastiklerin parçalara ayrılmasına ve mikroplastik oluşumuna sebep olmaktadır. İnsan ırkı da dolaylı olarak bu mikroplastiklere çeşitli yollardan maruz kalmaktadır. Havada bulunan mikroplastikler, şehir tozu ve sentetik materyallerin toz hali insanlar tarafından solunabilmektedir. Bunun yanı sıra sentetik tekstil ürünleri cilt teması yoluyla insanlara geçmektedir. Ayrıca tüketilen deniz ürünleri ve mikroplastik ile kontamine olmuş içme suları da insan sağlığı üzerinde olumsuz etkiler göstermektedir. 

Mikroplastiklerin İnsan Sağlığına Zararları

Bu tür toksik etkiler dolaşım sistemine karıştıktan sonra varlığını göstermektedir. İnsan vücudu her ne kadar yabancı maddelerin girişi için engelleyici gözükse de; yara, saç derisi veya ter bezleri aracılığıyla vücuda girebilen mikroplastikler, sindirim sistemi yoluyla da kana karışıp hücre içine girebilmektedir. Plastik malzemeler içinde bulunan kimyasalların insan sağlığı için tehditler oluşturduğu her ne kadar kanıtlansa da, nano ve mikro plastiklerin insan sağlığı üzerinde etkileri son yıllarda araştırılmaya başlanmıştır ve bununla ilgili henüz yeterli sayıda araştırma bulunmamaktadır. 

Yapılmış sınırlı sayıdaki çalışmalarda ise bal, içme suyu, tuz ve poşet çay gibi farklı tip ve sınıfta gıdada büyük oranda  mikroplastik içeriği olduğu saptanmıştır. Bu çalışmalar sayesinde, insanların mikroplastiklere maruz kalmasının ve insan sağlığı üzerinde ne tür etkileri olduğu belirlenebilir. Bazı hükümetlerin planladığı gibi, çok yakın bir gelecekte kişisel bakım ürünlerindeki mikroplastikleri yasaklamak için yasalar çıkarmak ve tekstil alanında da üretim tarzlarını değiştirmek mikroplastiklerin azaltılmasına küçük de olsa katkı sağlayacaktır. Ayrıca günlük hayatımızda yapabileceğimiz alışveriş tercihleri de katkı sağlamamıza yardımcı olabilmektedir. Plastik yerine cam veya metal içecek kaplarını tercih etmek; tek kullanımlık plastik poşetlerden kaçınıp yanınızda yeniden kullanılabilir poşetler taşımak; sentetik giysiler yerine yün giysiler tercih etmek bunlara örnek verilebilir. Gıda maddelerinde bulunan mikroplastiklerin tespit edilmesine yönelik yapılmış araştırmaların sayısının artırılması gıdalarda bulunan mikroplastiklerden haberdar olmamıza sebep olacaktır ve gelecek çalışmalara ışık tutacaktır.


Mikroplastikler Hakkında Hap Bilgiler:

  • 5 mm’den küçük plastik parçaları olan mikroplastikler büyük plastiklerin parçalanması sonucu oluşurlar ve okyanuslarda bile gözlemlemek mümkündür. 

  • Sindirim ve solunum yoluyla canlıların vücuduna girerek hücre içine nüfuz etmesi sonucu sağlık üzerinde birçok olumsuz etkiye sebep verebilirler. 

  • Doğal malzemeler tercih edip, plastik kullanımını azaltmak ve geri dönüşüm mikroplastiklerle mücadele için önemlidir. 

  • Her yıl 8 milyon ton mikroplastiğin okyanuslara karıştığı düşünülmektedir.




Kaynakça: 


bottom of page