Schrödinger'in Kedisi: Kuantumun En Doğru Bilineni?

Bir kediyi bir kutunun içine koyup aynı anda hem ölü hem de canlı olduğunu varsaymak size ne kadar mantıklı geliyor? Bu yazıda “Schrödinger’in kedisi” kavramının ardındaki gerçeği açıklayacak ve kuantum mekaniğinin üzerindeki etkilerini ele alacağız.

Schrödinger'in kedisi, esasen bir düşünce deneyi olmakla birlikte, bir metafor ya da paradoks olarak da anılmaktadır. Kuantum mekaniğinin bu meşhur düşünce deneyi insanlar tarafından genellikle yanlış anlaşılıyor. Schrödinger'in kedisi, Avusturyalı fizikçi Erwin Schrödinger tarafından 1935 yılında tasarlanmıştır. Tasarlanmasındaki asıl amaç ise kuantum mekaniğinin en yaygın kabul gören yorumlarından Kopenhag Yorumu'nu eleştirmektir. Kopenhag Yorumu, bir sistemin gözlemlenene kadar süperpozisyonda (aynı anda birden fazla durumda) bulunabileceğini savunur. Kuantum mekaniğinin bu yorumu, atom altı parçacıkların davranışlarını açıklamada etkili olsa da, Schrödinger bu yaklaşımın makro dünyada nasıl garip sonuçlar doğurabileceğini göstermek istedi.  

Schrödinger düşünce deneyinde bir kutunun içine bir kedi, bir radyoaktif atom, bir Geiger sayacı ve bir zehir mekanizması yerleştirir. Atom bozunursa sayaç çalışır ve mekanizma kediyi öldürür, eğer atom bozunmazsa kedi hayatta kalır. Kopenhag Yorumu'na göre, kutu açılıp gözlem yapılmadığı sürece, kedi hem ölü hem de canlı bir durumda süperpozisyon halindedir.

Schrödinger'in asıl amacı, bu yorumu kabul etmek değil, tam tersine bu tür bir mantığın fiziksel gerçeklikte mantıksız olduğunu göstermektir. Schrödinger, kedinin bu durumda hem ölü hem de canlı olmasını öne sürmenin, kuantum kavramlarının mikro düzeyden makroya aktarılmasında ciddi sorunlara yol açtığını vurgular. Bu düşünce deneyi aynı zamanda gözlemin süperpozisyonu ne kadar mantıksız bir duruma dönüştürdüğünü de gözler önüne serer. Schrödinger’in kedisi, günümüzde kuantum fiziğiyle ilgili zihin açıcı tartışmalara zemin hazırlamaya devam ediyor.

Schrödinger'in Kedisi hakkında birkaç hap bilgi:

• Schrödinger gibi Einstein da Kopenhag Yorumu'nu eleştirmiş ve eksik olduğunu savunmuştur. Hatta ikili 1930’lu yıllarda mektuplaşarak fikir alışverişinde  bulunmuşlardır. Einstein’ın meşhur "Tanrı zar atmaz" sözü de Schrödinger ile aynı fikirde olduğunu göstermektedir

• Schrödinger, kedili deneyiyle tanınsa da biyolojideki doğal seçilim kavramını destekleyen çalışmalarıyla da bilinir

• Einstein'ın Yorumu: Einstein, Schrödinger'in deneyine benzer bir argümanla “Ay, ona bakmadığımız zaman gerçekten orada değil mi?” diyerek bu tür düşünceleri eleştirmiştir.

• Süperpozisyon, kuantum bilgisayarların çalışma prensibinde doğrudan uygulanır.

• Kopenhag Yorumu'na alternatif olan Many Worlds Yorumu, Schrödinger'in Kedisi'nin aslında paralel evrenlerde hem ölü hem de canlı olduğunu savunur.